Hà Giang có giống bò vàng [Bài 1]: Con bò, cỏ voi thắng cây anh túc

LTS: Hà Giang có trên 110.000 con bò vàng hay còn có tên gọi khác là bò Mông, gắn bó mật thiết, lâu đời với bà con ở 4 huyện vùng cao nguyên đá gồm Đồng Văn, Mèo Vạc, Yên Minh, Quản Bạ. Giống bò vàng Hà Giang có nguồn gen đặc hữu, rất quý, có khả năng chịu lạnh, chịu được điều kiện chăm sóc kham khổ, sức đề kháng tốt, thể trạng to lớn, cho năng suất thịt cao, chất lượng thịt thơm ngon.

Những năm trở lại đây, trong các chương trình, nghị quyết, tỉnh Hà Giang đã đưa con bò vàng trở thành vật nuôi chủ lực trong phát triển nông nghiệp hàng hóa chất lượng cao theo chuỗi giá trị gắn với xây dựng thương hiệu chỉ dẫn địa lý và phát triển du lịch.

Cây ngô, con bò vàng vực dậy bản làng

Trong mịt mùng mưa chiều, các bản làng ở xã Đường Thượng, huyện Yên Minh đã lên đèn điện. Tiếng chuông bò cũng vồn vã theo những khuẩy tấu cỏ được chủ nhà mang từ trên nương trở về.

Vàng Mí Vư, cán bộ khuyến nông xã Đường Thượng bảo với chúng tôi rằng, phụ nữ ở Đường Thượng sợ người đàn ông hay say rượu. Làm được đồng nào họ tìm cách cho chui tọt qua nút của chai rượu. Nhưng nó không đáng sợ bằng việc họ nằm lả lướt với cái bàn đèn. Để rồi bao nhiêu gà, lợn, bò cũng chui vào cái bàn đèn mà bay đi mất kéo theo nghèo đói về làm khổ những bà vợ.

Đường Thượng vốn là vùng đất được coi là thủ phủ của cây thuốc phiện (anh túc) trên cao nguyên đá. Đầu những năm 80 của thế kỷ trước, cây thuốc phiện mọc nhiều trên rừng đá mênh mông và bất tận. Những cây thuốc phiện như có bùa ấy đã khiến những người đàn ông ở Đường Thượng trở nên yếu ớt, sinh ra bao tệ nạn, khiến bao gia đình tan nát…

Đầu năm 1990, nhà nước có chủ trương triệt phá cây thuốc phiện. Bí thư Đảng ủy xã Đường Thượng Hùng Minh Hải nhớ lại, để làm được việc tưởng khó hơn leo hết mấy ngọn núi đá, nhiều năm liền cán bộ phải ăn, ở cùng dân. Lãnh đạo tỉnh cử công an, dân vận nằm vùng. Những đối tượng cộm cán bị xử lý, phải bám vào người uy tín, người có chức sắc và địa vị ở làng bản để tuyên truyền cho dân hiểu, dân nghe và làm theo.

Cây ngô, cây đậu tương, cây lạc, cây cải dầu được nhà nước lựa chọn thay thế. Con bò vàng, cỏ voi, cỏ VA06… cũng được mang về vùng đất này để giúp bà con xóa cây thuốc phiện. Người dân nghe theo nhà nước tậu con bò về chuồng nuôi, cây ngô, cây cỏ voi dần dần xanh tốt đầy nương… Mất 10 năm ròng rã, đến cuối những năm 90 cây thuốc phiện mới cơ bản được xóa bỏ. Đến nay, xã Đường Thượng có gần 1.800 con bò, hơn 100ha trồng cỏ voi tại 10 thôn bản. Đường Thượng cũng là một trong những địa phương nuôi nhiều bò vàng nhất huyện Yên Minh.

Sùng Mý Tỏa, thôn Sảng Pả Một có 10 con bò vàng và là hộ nuôi nhiều bò thứ hai ở Đường Thượng. Thấy chúng tôi đến, Tỏa mở cửa rồi niềm nở bật điện sáng khắp nhà và cả khu chuồng bò.

Trước đây cây anh túc làm cho cả làng của Tỏa nghèo khổ. Nhiều đứa trai cùng trang lứa nghiện và đã về với tổ tiên khi còn chưa kịp lấy vợ. Trong khi cán bộ tuyên truyền bảo phải bỏ cây thuốc phiện nhiều hộ dân chưa nghe bố mẹ Tỏa đã tiên phong nhổ bỏ cây thuốc phiện để thay vào đó là cây ngô, cây đậu tương. Khi bò vàng bán được giá, nhà Tỏa cũng nuôi nhiều bò, trồng nhiều cỏ nhất vùng.

Sùng Mý Tỏa bộc bạch, nhờ nuôi nhiều bò, cái nghèo cũng được đẩy lùi. Bò ở đây bán dễ, thương lái đến tận thôn bản thu mua. Con gầy xấu mang ra trung tâm huyện Yên Minh, Quản Bạ hoặc về thành phố Hà Giang là bán được. Những con mã đẹp hơn được đưa về các tỉnh miền xuôi. Ở Hà Nội nhiều người rất thích ăn thịt bò vàng Hà Giang.

Cơn mưa rừng cuối chiều giờ đã ngớt cũng là lúc đêm tối tĩnh mịch bao phủ trên các bản làng ở Đường Thượng. Tiếng người cười nói bên mâm cơm cuối ngày, tiếng chân bò đạp vào vách chuồng xen lẫn tiếng chuông ngân.

Sùng Mý Tỏa bảo rằng, ở vùng này, sau mỗi trận mưa lớn, ngày mai thức dậy sẽ có nắng to, bao nhiêu cây cối lại bừng lên sức sống, xanh tốt bời bời. Những nương cỏ của người Mông vùng cao nguyên cũng sẽ xanh tốt cùng nắng gió.