Xã Phình Hồ (Trạm Tấu, Yên Bái) có đa số bà con là người Mông. Con đường vào đây là độc đạo. Nơi đây có độ cao hàng nghìn mét so với mực nước biển, quanh năm mây mù bao phủ, là thiên đường của cây chè shan tuyết.
Hiện nay tỉnh Yên Bái có khoảng 3.500ha chè shan tuyết. Cây chè nơi đây đang được bảo tồn và tiếp tục mở rộng. Ảnh: Thanh Tiến.
Chè shan tuyết ở Phình Hồ chủ yếu được trồng ở độ cao từ 1.100 – 1.500m. Nơi đây độ ẩm cao, quanh năm mây mù bao phủ, khí hậu trong lành ôn hoà, đất và nguồn nước gần như còn giữ được hoàn toàn sự nguyên sơ, chưa hề có tác động bởi hóa chất trong nông nghiệp hay bàn tay can thiệp đáng kể của con người trong canh tác nên cây chè phát triển hoàn toàn tự nhiên, đảm bảo những điều kiện của sản phẩm chè hữu cơ.
Những búp chè xanh non, sao lên có mùi thơm êm dịu dễ chịu, nước pha ra vàng như mật ong, nhấp ngụm đầu tiên chỉ thấy vị chan chát, nuốt đến họng lại cảm nhận được vị ngọt đọng lại mãi nơi đầu lưỡi.
Cây chè shan tuyết ở Phình Hồ mọc thẳng và tạo thành những rừng cây tự nhiên, lá chè to, dày, xanh ngắt. Theo bà con địa phương, những đồi chè ở Phình Hồ đã có từ lâu đời. Bên cạnh những cây chè mọc hoang dại trong rừng, bà con ban đầu còn trồng thêm chè với mục đích chống xói mòn nên cây chè cứ thế lớn lên như cây rừng, không cần thuốc bảo vệ thực vật, không phân bón, chè lớn lên và nguyên sơ như sự kết tinh của mây, của sương, của núi.
Cả xã Phình Hồ hiện có hơn 600ha chè shan tuyết, trong đó có gần 400ha đang trong thời kỳ thu hoạch, còn lại là các diện tích trồng dặm, trồng bổ sung thay thế. Đây là nguồn thu nhập chính của người dân đồng bào dân tộc Mông trong xã.
Người dân xã Phình Hồ (huyện Trạm Tấu, Yên Bái) thu hái chè shan tuyết hữu cơ. Ảnh: Thanh Tiến.
Để bảo tồn và nâng cao giá trị kinh tế từ chè shan tuyết cho bà con, chính quyền địa phương thường xuyên tuyên truyền, vận động nhân dân tập trung chăm sóc, các hộ gia đình đã đầu tư dây thép gai, lưới B40 để khoanh vùng bảo vệ, không để gia súc phá hại.
Ông Sùng A Dò ở xã Phình Hồ chia sẻ: Kinh tế của người dân trong bản đa phần đều dựa vào cây chè, vì vậy bà con rất quan tâm bảo vệ các diện tích chè hiện có, ngoài ra bà con còn tự ươm hạt để mở rộng diện tích.
Những năm qua, huyện Trạm Tấu đã khuyến khích người dân phát triển trồng và chế biến chè shan tuyết Phình Hồ theo tiêu chuẩn chè hữu cơ. Tổ chức các lớp tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật trong chăm sóc các sản phẩm chè shan hữu cơ, đáp ứng tiêu chuẩn của châu Âu.
Ông Sùng A Rua – Chủ tịch UBND xã Phình Hồ cho biết: Xác định được vị trí quan trọng của cây chè shan tuyết với đời sống kinh tế của đồng bào địa phương, đồng thời nhằm bảo tồn nguồn gen quý, việc nhân rộng các diện tích chè shan tuyết hữu cơ theo tiêu chuẩn châu Âu là một trong những mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của Phình Hồ.
Bên cạnh đó, việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm chè của địa phương cũng sẽ góp phần nâng tầm giá trị, đưa các sản phẩm chè shan tuyết mang nguồn gốc bản địa đến với người tiêu dùng, qua đó thúc đẩy việc chăm sóc bảo vệ và nhân rộng vùng chè có chất lượng, đảm bảo tiêu chuẩn hữu cơ tại địa phương.
Cây chè shan tuyết phát triển hoàn toàn tự nhiên, đạt chuẩn hữu cơ và gắn bó với người dân vùng cao tỉnh Yên Bái từ lâu đời. Ảnh: Thanh Tiến.
Tại Yên Bái, không chỉ có vùng chè shan tuyết hữu cơ ở Phình Hồ, chè Shan tuyết hữu cơ còn có mặt ở nhiều địa phương khác, điển hình như vùng chè shan tuyết cổ thụ ở Suối Giàng (huyện Văn Chấn).
Nhờ có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tự nhiên đặc thù của vùng núi cao, chè shan tuyết Yên Bái có những đặc điểm riêng biệt với cánh to, đều, xoăn chặt, lộ tuyết, mùi thơm mạnh đặc trưng, khi pha có màu nước xanh và vàng sáng. Hàm lượng chất tanin và khoáng chất cao nên có vị chát, đắng nhẹ và ngọt hậu đậm, mang giá trị dinh dưỡng cao, có nhiều tác dụng tốt với sức khỏe con người.
Những năm qua, sản xuất, kinh doanh chè gặp nhiều khó khăn do biến động thị trường. Tuy nhiên, các sản phẩm chè shan tuyết vùng cao Yên Bái luôn được thị trường ưa chuộng và giá cả khá ổn định.
Yên Bái được biết đến là địa phương có diện tích chè shan tuyết lớn hàng đầu cả nước và được các nhà khoa học đánh giá là một trong những vùng đất thủy tổ của cây chè, mang nhiều nguồn gen quý hiếm, với hương vị chè đặc trưng không nơi nào có được.
Tổng diện tích chè shan tuyết trên toàn tỉnh Yên Bái hiện có khoảng 3.500ha, tập trung ở các huyện Văn Chấn, Trạm Tấu, Mù Cang Chải, Văn Yên và rải rác trên một số ngọn núi cao của huyện Trấn Yên. Cây chè shan tuyết mọc chủ yếu trên các triền núi cao, nhiều vùng chè shan tuyết cổ thụ đã có từ rất lâu đời và gắn bó với đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Yên Bái.
