[Bài 2]: Độc đáo mô hình bảo lãnh thành viên liên kết nuôi cá tra

Chính vì vậy, thành viên nuôi cá tra trong HTX giảm chi phí ở khâu thức ăn từ 1.500 – 2.000 đồng/kg so với các hộ nuôi bên ngoài không có liên kết. Chưa kể áp dụng nuôi theo các biện pháp kỹ thuật mới như: Nhật ký sản xuất điện tử, VietGAP… giúp giảm thêm giá thành trong nuôi cá tra.

Cái lợi thứ ba, HTX được công ty Cỏ May Lai Vung thanh toán chiết khấu 1% trên tổng thức ăn của thành viên mua. Bình quân mỗi năm HTX dịch vụ Thủy sản Châu Thành đứng ra bảo lãnh cho các thành viên từ 6.000 – 7.000 tấn thức ăn, trung bình giá 1kg thức ăn cá tra hiện nay là 14.000 đồng thì mỗi năm HTX được chiết khấu khoảng 980 triệu đồng. Số tiền này, HTX dùng để nộp thuế theo quy định, trích lập quỹ tái đầu tư sản xuất, quỹ dự phòng rủi ro tài chính và trích lập quỹ phúc lợi cho thành viên 10 triệu đồng/người/năm (thường HTX dùng số tiền này để tổ chức các chuyến đi học tập mô hình nuôi cá hay ở các địa phương khác), cuối cùng mới phần HTX.

Như vậy, thành viên HTX được “lợi ích kép khi tham gia chuỗi” gồm được chiết khấu 6% doanh nghiệp bán đầu vào cho HTX, được giảm giá thêm 500 đ/kg mua tiền mặt và cuối năm được HTX chia quỹ phúc lợi và lãi góp vốn cổ phần.

Cái lợi thứ tư, HTX còn huy động vốn trong thành viên và lấy quỹ HTX 2-3 tỷ đồng hỗ trợ các thành viên cần tiền gấp xoay xở đáo hạn ngân hàng trong vòng 3-5 ngày, khi đáo hạn xong thành viên trả lại cho HTX không tính lãi, tất cả thành viên khi đáo hạn ngân hàng được HTX và thành viên khác hỗ trợ, nên không phải sử dụng các dịch vụ “cò đáo hạn ngân hàng” với chi phí rất cao.

Ông Bình nói vui, thành viên khi đã vào HTX rồi giờ muốn họ ra cũng không được. Tham gia HTX được hưởng nhiều chính sách ưu đãi từ phía doanh nghiệp và HTX làm người đỡ đầu. Trong khi đó, góp vốn điều lệ ban đầu chẳng bao nhiêu, chưa đầy 50 triệu đồng/thành viên. Số tiền đó nếu đối với HTX hoạt động trong lĩnh vực khác như trồng trọt thì khá lớn nhưng với nghề nuôi cá tra thì không nhiều so với vốn đầu tư.

Cùng chia sẻ lợi nhuận

Toàn huyện Châu Thành có 250ha nuôi cá tra, riêng ở cồn An Nhơn thuộc xã An Hòa có tới 1.500 ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó có gần 200 ha nuôi cá tra. Bên cạnh đó, dưới sông còn có hàng trăm lồng bè nuôi cá khác phục vụ bán cá chợ như: điêu hồng, cá he, cá hú…

Thời điểm này, người nuôi cá tra ở ĐBSCL đa phần là thua lỗ. Do chi phí đầu tư cho 1kg cá hiện nay lên đến khoảng 28.000 – 29.000 đồng/kg trong khi giá bán cá đang dưới giá thành, chỉ còn 27.000 – 27.500 đồng/kg, người nuôi đang lỗ hơn cả 1.000 đồng/kg. Nhưng đối với thành viên HTX dịch vụ Thủy sản Châu Thành họ vẫn trụ được, mặc dù lãi không nhiều.

Nhờ HTX có cách làm ăn liên kết theo chuỗi cùng với doanh nghiệp để đôi bên cùng có lợi. Điển hình như các hộ nuôi cá tra nằm trong HTX vừa bán cá trong thời điểm này đều có lãi như: hộ ông Nguyễn Công Chánh, Lê Đình Châu, Võ Văn Thanh, Lê Văn Tiên…

Riêng hộ ông Võ Văn Thanh là người có diện tích nuôi cá tra lớn nhất cồn với diện tích gần 1,5ha. Ông Thanh vào HTX lúc mới thành lập, trước đó gia đình ông chỉ đủ ăn nhờ vào việc trồng nhãn và nuôi cá tra với diện tích nhỏ. Thấy nuôi cá tra hiệu quả ông đã phá nhãn mở rộng diện tích lên 7-8 ao hầm nuôi cá, giờ ông đã trở thành tỷ phú ở cồn An Hòa là nhờ cá tra với chuỗi liên kết giá trị bền vững.

Ông Huỳnh Hữu Thuận, Chủ tịch Hội nông dân xã An Nhơn, huyện Châu Thành tự hào khoe với chúng tôi, HTX dịch vụ Thủy sản Châu Thành được tỉnh chọn là 1 trong 9 HTX trong tỉnh Đồng Tháp để thực hiện Đề án tái cơ cấu nông nghiệp của tỉnh. Bên cạnh đó, HTX cũng được UBND tỉnh Đồng Tháp hỗ trợ phát triển HTX trong xây dựng chuỗi liên kết cá tra với doanh nghiệp. Các thành viên và ban giám đốc điều hành được tập huấn quản trị HTX, nhất là vấn đề chuyển đổi số, ghi chép nhật ký điện tử trong quá trình nuôi cá tra, xây dựng mã số vùng nuôi để truy xuất nguồn gốc… Chính vì vậy cá nuôi luôn đạt tiêu chuẩn khi xuất khẩu.

Trong chuỗi liên kết nuôi cá tra này, cả HTX và doanh nghiệp đều đang đi đúng hướng. Bà Nguyễn Thị Hồng Thắm, Phó Giám đốc Công ty TNHH Cỏ May Lai Vung, cho rằng cá tra Việt Nam “một mình một chợ” trên thế giới, không ai cạnh tranh nhưng cứ mãi lận đận cũng bởi tình trạng mạnh ai nấy làm, thiếu sự liên kết bền chặt lâu dài. Để vực dậy ngành công nghiệp cá tra, vấn đề liên kết trên tinh thần đồng thuận cùng chia sẻ lợi nhuận giữa các bên tham gia như người nuôi, doanh nghiệp xuất khẩu, doanh nghiệp cung ứng thức ăn, ngân hàng… là rất cần thiết.

Mô hình chuỗi liên kết cung cấp thức ăn và lo đầu ra cho nông dân, HTX là hướng đi phù hợp, hiệu quả cao, đảm bảo cho doanh nghiệp – người nuôi – nhà cung ứng thức ăn có lời và ngân hàng cho vay vốn cũng đúng địa chỉ. Ngành chức năng cũng thuận lợi trong quản lý vùng nuôi, diện tích, sản lượng, thời vụ thu hoạch…

Ông Nguyễn Văn Vũ Minh, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đồng Tháp cho biết, ngành hàng cá tra là một trong 5 ngành hàng trong tái cơ cấu nông nghiệp của Đồng Tháp và hiện nay tỉnh đã hình thành các vùng sản xuất chuyên canh tập trung quy mô lớn tại các huyện Thanh Bình, Tam Nông, Tân Hồng, Châu Thành và huyện Cao Lãnh. Tỉnh Đồng Tháp đã cấp mã số nhận diện vùng nuôi với gần 100% diện tích nuôi cá tra thương phẩm, trong đó 60% diện tích thả nuôi cá tra đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP, ASC. Chính quyền và ngành nông nghiệp tỉnh Đồng Tháp có chính sách hộ trợ và khuyến khích các hộ nuôi cá tra tham gia vào các HTX, làm kinh tế tập thể tạo chuỗi liên kết giá trị bền vững.

Trong đề tài “Nghiên cứu, đề xuất giải pháp xây dựng và hoàn thiện mô hình Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới hoạt động có hiệu quả trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp”, Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn – Bộ NN-PTNT đã hỗ trợ HTX ghi chép nhật ký sản xuất điện tử và tạo ra mã QR CODE để truy xuất trực tuyến toàn bộ quá trình nuôi cá của HTX. Với nhật ký sản xuất điện tử này, HTX và thành viên tự ghi chép, tự công bố và tự chịu trách nhiệm về quy trình nuôi cá của mình, HTX và thành viên đã “minh bạch quá trình nuôi cá với doanh nghiệp mua cá”. Chính vì vậy, các doanh nghiệp mua cá cũng yên tâm về chất lượng sản phẩm của HTX. Trong nhật kí sản xuất điện tử, doanh nghiệp sẽ biết được thành viên sử dụng loại thức ăn gì, loại thuốc gì và hình ảnh bao bì của thuốc sử dụng, giúp doanh nghiệp có thể tự kiểm tra loại thuốc thành viên sử dụng có nằm trong doanh mục cho phép hay không.

Theo TS Trần Minh Hải, nguyên tắc bền vững vận hành dịch vụ “mua chung” trong HTX là: 1. Giá mua chung là giá thấp nhất và thành viên HTX được hưởng trọn. 2. HTX sẽ thương lượng nhận tiền chiết khấu quản lý điều hành trong chuỗi từ doanh nghiệp bán đầu vào cho HTX. Nguyên tắc phân chia tiền chiết khấu bền vững: a) HTX lấy 30% trả cho chi phí marketing và bán hàng, ai giúp HTX bán càng nhiều hàng thì được nhận 30% tiền này; b) HTX lấy 30% tiếp theo để trả lương cho hội đồng quản trị và ban giám đốc ai có tham gia trực tiếp vào dịch vụ mua chung này; và c) cuối cùng khoảng 40% còn lại HTX trích lập các quỹ chung của HTX và chi cho thành viên.